zomaar een sanjo

(1990/2) Zoals de motivering van een Opel Kadet rijder luidt: "Ik had nu eenmaal een vervoermiddel nodig", is het voor een vliegeraar verstandig een Sanjo te kiezen als hij op zoek is naar een betrouwbare "hemelhaak" voor het optakelen van spandoeken, grote roterende windankers, boodschappers, kamera's of waar je toevallig maar behoefte aan hebt. Daarbij, is het een redelijk eenvoudige vlieger voor de serieuze beginnende vliegerbouwer. Hij reageert erg duidelijk op het verschuiven van de toomring zodat ook voor het begrijpen van het gedrag van vliegers in het algemeen, het een leerzame Vlieger is.

Herkomst.
Pakweg zo'n 15 jaar geleden, in de tijd dat vliegeren weer aan belangstelling aan het winnen was, werden er veel vliegermodellen van het begin van deze eeuw opnieuw gebouwd, zoals Cody's, Hargravels etc. De Levitor (letterlijk de "optiller") van Baden Powel-, een eenvoudig zeskantig model, kon echter niet de harten van de nieuwe vliegeraars veroveren. Hij werd niet veel beter beschouwd dan een eenvoudige (onstabiele) vlakke vlieger en dat terwijl Baden Powel er groot vertrouwen in had bij zijn regelmatige manlift-vluchten aan 4-6 Levitors in tandem. Het probleem voor de nabouwers was waarschijnlijk het gebrek aan gedetailleerde tekeningen of foto's, vooral wat de toom en het kromspannen van de liggers betreft.

Japan
Het is daarom toch niet verwonderlijk dat tijdens het groeien van de belangstelling voor Japanse vliegers de Sanjo, die zo op de Levitor leek, enigzins genegeerd werd. Er is tenslotte een overvloed aan byzondere Japanse vliegermodellen, stuk voor stuk een uitdaging. Bij mij begon, een jaar of wat ge]-eden, het vermoeden te rijzen dat er toch iets byzonders met deze vlieger aan de hand was. Tijdens een vliegerfeest kwam er een, wat vliegers betreft niets wetende PR-man, met een 2,5 meter hoge Sanjo gemaakt van tyvek en dikke ramin houten palen als frame, met de vraag: "kunt u hier misschien een toom aanzetten?" Het was een gezellig druk feest, en ondanks dat je zelf nogwel het een en ander op wilt laten, help je toch maar. Het had zijdelings iets met de sponsor te maken of zo, en bovendien kon je van Gerard Schol-tes die me hielp, z'n gezicht aflezen Mat is tomen, oplaten, grote boog, grote klap en klaar". Nou dat provisorische toom zat er zo aan, en ik wist inmiddels van de lui uit Shirone over het kromspannen van de liggers, dus omhoog met dat ding. Als hij niet zo geweldig had getrokken, waren we beide omgevallen van verbazing, in een keer als een huis! En de rest van de middag is hij blijven staan! Tegenwoordig wordt hij door bijna elke luchtfotograaf gebruikt als lifter voor de kamera. De Sanjo heeft weinig last van turbulente wind, desnoods kun je hem vanuit een straat in de binnenstad omhoogtrekken, of vanaf daken vliegen om net dat mooie plaatje te kunnen schieten van die ene kerk. Maar wat is nu het grote geheim van de Sanjo. Het zit hem niet zozeer in de vorm; de. lengte:breedte verhouding kan gemakkelijk variëren van 1:1 tot 1:1,5. Het frame is belangrijker; een degelijke stijve staander gecombineerd met flexibele kromgespannen vleugelstokken, waarbij de toom halverwege aan de vleugels bevestigd is en niet aan de staander. De stabiele vlucht is voornamelijk te danken aan de geprononceerde bolling van de stof tussen de beide liggers. Deze vorm veroorzaakt wel lelijke plooien over het doek, en dat is nu weer niet zo prettig, daar is gelukkig met "coupenaadjes" wat aan te doen.

Bouwbeschrijving

Uitsnijden. Volgens de aangegeven maten, 4 maal een driehoek met de weefrichting langs de schuine zijde. Tweemaal de rechthoek met weefrichting langs de lange zijde. De extra breedte voor de verbindingsnaden is aangegeven. Alle maten zijn cm's.

Stikwerk. Stik met de bekende 15 mm brede zg. platstiknaad aan weerskanten van de rechthoekige delen een driehoekig deel vast. Je verkrijgt zo een linker en rechter vliegerhelft die weer met zo'n zelfde naad aan elkaar gestikt worden.

Afwerking

  1. Zoomband rondom de gehele vlieger.
  2. Bevestigingslussen op elk hoekpunt stik ken.
  3. Versterkingsstukjes rondom de toompunten.
  4. Een geleidingslus stikken in het midden van de vlieger zodat de staander op zijn plaats blijft zitten.

Frame. De staander bestaat uit 2 delen RFbuis van 12 mm dik, 1 m lang met een verbindingsbus halverwege. De liggers uit 1 deel RF-buis van 10 mm dik 1,5 m lang. Aan de uiteinden worden doorboorde nylondoppen geschoven die aan de hoeklussen worden geknoopt (zo kort mogelijk). De kruisingen voor het oplaten aan elkaar knopen.

Toom. Twee stukken touw van ongeveer 3 m worden als v-touw aan iedere ligger bevestigd. Je moet hiertoe dus een klein gaatje door de stof heen prikken of smelten. Halverwege beide v-touwen wordt een lus geknoopt. Tussen deze lussen komt een ongeveer 1 m lang touw waarin we de toomring opnemen zodat we de instelhoek van de vlieger gemakkelijk kunnen instellen zonder de links/rechts symmetrie aan te tasten.

Spantouw. Als laatste, maar erg belangrijk, is het rondspa,nnen van beide liggers. Bij linormale" wind is 10 cm doorbuiging voldoende. Ook bij harde wind, slechts als er erg weinig wind staat en de vlieger stijgt ook niet met het verhogen van de toom, kan het verminderen van de doorbuiging net voldoende extra lift opleveren.

Toom bijstellen. Begin zoals aangegeven met de toom OP ongeveer 35 cm van het bovenste v-touw. Blijft de Sanjo aan de grond staan, of gaat maar net omhoog terwijl de trekkracht hoog is, verschuif dan de toomring verder naar het bovenste v-touw toe. De andere mogelijkheid is dat de vlieger al te hoog getoomd staat. Dat blijkt dan uit een "dweilerig" vlieggedrag; de trekkracht is laag en de vlieger zweeft van links naar rechts. Verschuif dan de toomring in de richting van het onderste v-touw. Het kan ook voorkomen dat de vlieger consequent naar één kant hangt. Dit kan diverse oorzaken hebben; er is een kleine kans dat de wind de schuldige is (bij een diagonale wind over een heuvel b.v.). Meestal is de vlieger zelt asymmetrisch, controleer dit en probeer dit te herstellen. Ook kunnen we proberen het scheefhangen bij te stellen door de v-touwen bewust asymmetrisch te maken.

Koppelen. Sanjo's kunnen in trein gevlogen worden door vanaf de bovenste vlieger de hoofdlijn door het doek ter hoogte van de bovenste'kruising van de volgende vlieger te voeren (door een slagoog b.v.). De toom van die vlieger wordt dan aan die hoofdlijn bevestigd.